Sümerler

SÜMER DEVLETİ VE TARİHİ 

Tarih Sümer'de başlar - Samuel Noah Kramer

Sümerler , Milattan önce 4000-2000 yılları arasında yaşamış , Sami olmayan izole bir topluluktur . Sümerler merkezi otorite ile yönetilmemiş , şehir devletleri tarzında devlet sistemlerini kurmuşlardır . Medeniyetin beşiği olan Mezopotamya topraklarının güneyine yerleşmiş ( Bugün Güney Irak ) ve burada tarım ve hayvancılığı başlatmışlardır . Gılgamış destanı Sümerlere ait olmakla birlikte , pek çok dini metinleri kaleme almışlar , tapındıkları tanrılar ( İnanna , enki vb ) diğer toplumları etkilemiştir . Günümüzde Sümer gelenekleri halen devam etmekte ve bu konuda çeşitli üniversitelerde tezler yazılmaktadır 

Ziggurat ve Sümerler

Sümerler hangi ırktandır ? 

Sümerler hakkında en çok tartışılan mesele , Sümerlerin hangi ırka mensup olduklarıdır . Bazı Teorisyenleri Sümerleri '' Uzaylı ırkı '' derken , bazı tarihçiler Sümerler için Orta Asya kökenli demektedir . Ülkemizin pek değerli Sümeroloğu olan Muazzez İlmiye Çığ hocamız Sümerler ile ilgili olarak '' Sümerler Türk'tür , Dünyanın saygın tarihçilerinin hepsi bu konuda hem fikir , Sümer dili Türkçe dili ile benzerlikler taşımaktadır '' demiştir . Avrupa Tarihçileri ise bu görüşü benimsememişler '' Sümerlerin ırkı yoktur '' diyerek ayrı bir tartışma başlatmışlardır . Ülkemizde Ord.Prof.Dr Reha Oğuz Türkkan ise çarpıcı belgelerle Sümer-Türk ilişkisini bambaşka bir boyuta taşımıştır . Antropoloji çalışmaları ve Gen araştırmaları ise devam etmektedir 

Samuel Noah Kramer ise Sümerleri , İran ve Sami karışımı olarak yorumlamıştır

Sümer dili ve Edebiyatı 

Sümer dili M.Ö 4000-2000 yılları arasında konuşma ve yazı dili olarak Sümerler tarafından kullanılmıştır . M.Ö 2000 sonrasında güçlenen AKADLAR'ın da etkisiyle , konuşma dili olarak terk edilmiş ve yerine AKADÇA geçmiştir . Sümerce izole özelliğini koruduğu için yöresindeki dillerden çok az etkilenmiş özgün bir dildi . 

Sümerce tabletler ilk yazı tabletleri olduğu gibi , ilk edebi eserlerde Sümerce kaleme alınmıştır . Konuşma dili olarak yok olmasından sonra bir süre daha edebi bir dil olarak kullanılmış ve çok sayıda eser bırakılmıştır . 

Sümerce ile Türkçe arasında inanılmaz derecede benzerlikler vardır . Bu benzerlikleri Muazzez İlmiye Çığ , Reha Oğuz Türkkan gibi saygın bilim insanlarımız çeşitli mecralarda savunmuşlardır . Pek çok dilbilimci ise bu benzerliği yorumlayarak , Sümerceyi Ural-Altay dil kategorisine sokmuşlardır 

Sümerce-Türkçe Karşılaştırmaları

Sümer Şehir Devletleri 

Şehir devletleri

Sümer şehir devletlerinde her şehrin bir kralı vardı , bu kral şehrin hem yöneticisi hemde dini işlerin sorumlusuydu . Sümer şehri ( Sonradan Babil ) M.Ö 4500 civarlarında kurulduğu tahmin edilmektedir . Buraya yerleşen proto-fıratlılar bataklıkları kurutarak tarıma başlamış , çömlekçilikte ve ziraat konusunda kendilerini geliştirmişlerdir 

Şehir devletlerinin hemen hemen hepsinde pişmiş topraktan yapılmış surlar vardı . Her şehrin kendine özel bir tanrısı , ve o Tanrıya özel birde tapınağı vardı . Sümerlerin en önemli yapıtları arasında kuşkusuz piramit biçimli Zigguratlar vardır . Zigguratlar dinen önemli olmasının yanında aynı zamanda sosyal bir alandı , toplanan sebze ve meyveler Ziggurat depolarında muhafaza edilirdi

Sümer çevresinde Taş kaynakları olmadığı için bu eserler pişmiş topraktan yapılmış ve ne yazık ki günümüze ulaşamamışlardır  . 

Bir Sümer şehri ve Ziggurat

Enlil'in baş tanrı olmasının ardından Nippur dini merkez haline gelmiştir .

Sümerler sosyal hayatlarında Anaerkil bir yapıya sahiptiler fakat sonradan bu durum değişmiştir . Sümer şehir devletlerinde hiyerarşik bir işbölümü uygulanıyordu 

1.Sınıf Rahipler ve Askerler 

2.Sınıf Genelde çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşan yerli halk 

3.Sınıf Savaş ganimeti olarak ağır işlerde çalıştırılan Köleler 

Daha önce belirttiğimiz gibi şehir devletlerinin rahipleri aynı zamanda o şehrin kralıydı . 

Edebiyat alanında kendilerini geliştiren Sümerler Gılgamış destanı , Yaradılış destanı , Tufan gibi eserleri kaleme almışlardı . Tanrılara yazdıkları şiirler ise kendisinden sonra gelecek dinleri bile etkilemiştir 

Sümer Mitolojisi 

Sümerler doğada gördükleri her şeye bir anlam yüklemişlerdi , yağmurun yağması , güneşin doğması gibi olayların bir enerji ile çalıştığını düşünerek bunları yapanların kendileri gibi , ama kendisinden çok üstün olarak hayal etmiştir . Düşündüğü tanrıları ve tanrıçaları insan formunda hayal etmişlerdir . Bu tanrılarda tıpkı kendileri gibi yer içer ve sinirlendiğinde ortalığı yıkarlardı . Sümerler Tanrılarının kızmaması için onlara çeşitli adaklar sunarlar ve onlar adına şiirler okuyarak tanrılarını mutlu etmeye çalışırlardı . Dinin merkezi konumunda bulunan Ziggurat'larda çeşitli dinsel törenler yaparak tanrıları memnun ederler ve kendi ahiretleri için af dilerlerdi 

Tanrıça İnanna (İştar)

SÜMER TANRILARI 

1-Anu veya An : Gök tanrısıydı . Tanrıların en yetkilisiydi , yerine Enlil geçmiştir 

2-Enlil : Tanrıların babası ve Hava tanrısı 

3-Enki : Bilgelik tanrısı

4-İnanna : Aşk ve Bereket tanrıçası

5-Nimmah : Ana Tanrıça

6-Nanna : Ay tanrısı

7-Ecem : Soyluların tanrıçası

8-Utu : Güneş Tanrısı , Ay tanrısının oğlu

Tanrıların Temsili Resimleri

Sümerlerin Yaradılış Miti'de şöyledir : 

Başlangıçta her şey sonsuz denizdi . Birden denizden Dağlar meydana geldi . Anu ve Ki birleşti onların birleşmesinden Enlil doğdu . Hava tanrısı Enlil yerden göğü ayırdı ve babası Anu göğü ele geçirdi . Enlil Annesi Ki ile yeri ele geçirdi ve birleştiler bu birleşme sonucu Nimmah doğdu , daha sonra İnsanın yaratılışı ve uygarlığın kuruluşu başladı 

Gılgamış , Enkidu ve Ölüler Diyarı adlı şiirinde geçen bölüm

Gök yerden uzaklaştıktan sonra,

Yer gökten ayrıldıktan sonra,

İnsanın adı konduktan sonra,

Anu göğü ele geçirdikten sonra,

Enlil yeri ele geçirdikten sonra,

Ereşkigal Kur'un ödülü olarak ele geçirilip götürüldükten sonra,

O denize açıldıktan sonra,

Baba Kur'a doğru denize açıldıktan sonra,

Enki Kur'a doğru denize açıldıktan sonra;

(Kur) krala ufak taşlar fırlattı,

Enki'ye koca taşlar fırlattı;

Onun küçük taşları, el kadar taşlar,

Onun koca taşları,... kamışların taşları,

Enki'nin gemisinin omurgası,

Saldıran kasırgaya benzeyen savaşta yenildi;

Krala karşı, geminin serenindeki sular,

Kurt gibi yutuyordu,

Enki'ye karşı, geminin ardındaki sular,

Aslan gibi vuruyordu

İNSAN NASIL YARATILDI ? 

Sümer Tanrıları İnsanları kendilerine hizmet etmeleri için yaratmışlardır . Hava Tanrısı Enlil babasının da onayıyla kendilerine hizmet etmeleri için Aşnan ile Lahar'ı yaratmıştır . Ancak Aşnan ile Lahar kavgaya tutuşmuşlar ve işleri yapmaz olmuşlar , bunun üzerine tanrılar bilgelik tanrısı Enki'ye giderek yardım istemişler . Enki , Nammu ve Nimmah'a İnsanın yaratılış emrini vermiştir . Bu iki tanrı derin suların üzerindeki balçıktan kendilerine benzeyen ama kendileri gibi güçleri olmayan insanlara şekil vererek yaratmışlardır . Bu olay üzerine çok sevinen tanrılar ziyafet vermişler ve hepsi sarhoş olmuşlardır .Sarhoşluğu yüzünden Ninmah'ın yarattığı altı insanın hepsi kusurlu olmuştur . Enki'nin yarattığı insanda akli ve fiziksel olarak kusurlu olmuştur . 

Daha sonra ilk insan olarak Adapa yaratılmıştır . Adapa bir çok özelliğiyle tek tanrı inancındaki '' Adem '' karakterini etkilemiştir 

Sümerler

Bilimin Öncüsü Sümerler

Sümerler tarlalarından en iyi sonucu almak için sulama sistemleri inşa etmişlerdir . Barajlar kurarak muhtemel sel felaketlerinin önüne geçmeye çalışmışlardır . Tekerleği icat etmişler ve bu tekerliği öküzlerin tarlayı sürmesinde kullanmışlardır .

60 Rakamına dayanan sayı sistemini kullanmışlar , Ayı 30 , yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır . Gece ve gündüzü 12 saate bölmüşler , bir yıla 12 ay demişlerdir . Aritmetik ve Geometri bilimlerinin temellerini atmışlardır . Çarpma ve bölme cetvellerini bulmuşlardır . Astronomik ölçümler yaparak burçları keşfetmişlerdir 

Dünyada ilk ay yılı takvimini Sümerler kullanmıştır 

Burçlar

Sümerlerin Yıkılışı 

Sümerlerin yıkılışı ile ilgili çeşitli rivayetler olmasına karşın Tarihçiler , Sümerlerin kıtlık ve doğal afetler yüzünden zayıflamış olabilecekleri konusunda hemfikirlerdir . Sümerler aynı zamanda Merkezi Otoriteye sahip olmadıkları kendi aralarında yaşanan kanlı mücadeleler birliklerini zayıflatmış ve dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı Sümerleri savunmasız bırakmıştır .Elamlar ve Akadlar tarafından yıkılan Sümer şehir devletleri , Sargon döneminde birleştirilerek merkezi otoriteye bağlı kılınmıştır 

Yıkılışlarından sonra bir daha toparlanamayan Sümerler yavaş yavaş istilacı güçlerin elinde yok olup asimile edildiler . Sümer kültürü ise yaşamaya devam etmiş ve kendisinden sonra gelecek uygarlıkları bütünüyle etkilemiştir

Not : Sümerler hakkında yazacağımız makalelerde kaynak kitap olarak kullanacağımız kitaplar şunlardır 

1-Tarih Sümer'de başlar - Samuel Koah

2- Sümer serisi - Muazzez İlmiye Çığ

3- Sümer hakkında yazılmış çeşitli makaleler 

Okuyucularımız isterlerse bu kaynak kitapları edinip , Sümerler hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirler